www.pattarnow.fora.pl

szatanica2

TEZA 28:

ARTYKUŁ I
Kościół katolicki, bez różnicy obrządków, korzystać będzie w Rzeczypospolitej Polskiej z pełnej wolności
Państwo zapewnia Kościołowi swobodne wykonywanie Jego władzy duchownej i Jego jurysdykcji, jak również swobodną administrację i zarząd sprawami i Jego majątkiem, zgodnie z prawami boskimi i prawem kanonicznym.

ARTYKUŁ II
Biskupi, duchowieństwo i wierni będą swobodnie i bezpośrednio znosić się ze Stolicą Apostolską. W wykonywaniu swych funkcji biskupi swobodnie i bezpośrednio znosić się będą ze swym duchowieństwem i swymi wiernymi oraz ogłaszać swe zalecenia, nakazy i listy pasterskie.

Artykuł III
Celem utrzymania przyjaznych stosunków pomiędzy Stolicą Apostolską a Rzecząpospolitą Polską w Polsce rezydować będzie Nuncjusz Apostolski, zaś przy Stolicy Apostolskiej Ambasador Rzeczypospolitej. Uprawnienia Nuncjusza Apostolskiego w Polsce rozciągać się będą na terytorium Wolnego Miasta Gdańska.

Artykuł IV
Władze cywilne udzielać będą swej pomocy przy wykonywaniu postanowień i dekretów kościelnych:
a) w razie destytucji duchownego, pozbawienia go beneficjum kościelnego, po ogłoszeniu dekretu kanonicznego o wspomnianej destytucji lub pozbawieniu oraz w razie zakazu noszenia sukni duchownej,
b) w razie poboru taks lub prestacji, przeznaczonych na cele kościelne, a przewidzianych przez ustawy państwowe,
c) we wszystkich innych wypadkach, przewidzianych przez prawo obowiązujące.

Artykuł V
Duchowni w wykonywaniu swych urzędów cieszyć się będą szczególną opieką prawną. Na równi z urzędnikami państwowymi korzystać oni będą z prawa zwolnienia od zajęcia sądowego części swych uposażeń. Duchowni, którzy otrzymali święcenia, zakonnicy, którzy złożyli śluby, uczniowie seminaryjni i nowicjusze, którzy wstąpili do seminariów lub nowicjatów przed wypowiedzeniem wojny, będą zwolnieni ze służby wojskowej z wyjątkiem pospolitego ruszenia. W tym ostatnim wypadku księża posiadający święcenia kapłańskie wykonywać będą w wojsku swój urząd kapłański, tak jednak, aby na tym nie ucierpiało dobro parafii, inni zaś członkowie duchowieństwa będą powołani do służby sanitarnej. Duchowni będą zwolnieni z obowiązków obywatelskich niezgodnych z powołaniem kapłańskim, jak to: sędziów przysięgłych, członków trybunałów itd.

Artykuł VI
Nienaruszalność kościołów, kaplic i cmentarzy jest zapewniona, tak jednak, aby z tego powodu nie ucierpiało bezpieczeństwo publiczne.

Artykuł VII
Wojska Rzeczypospolitej korzystać będą z wszelkich wyróżnień, jakich Stolica Apostolska udziela wojskom zgodnie z przepisami prawa kanonicznego. W szczególności kapłani posiadać będą prawa proboszczowskie w stosunku do wojskowych i do ich rodzin i wykonywać będą czynności swego urzędu kościelnego pod jurysdykcją biskupa polowego, który będzie miał prawo ich wyboru. Stolica Apostolska przyzwala, aby duchowieństwo to, w sprawach dotyczących jego służby wojskowej podlegało władzom wojskowym.

Artykuł VIII
W niedziele i w dzień święta narodowego Trzeciego Maja księża odprawiający nabożeństwa odmawiać będą modlitwę liturgiczną za pomyślność Rzeczypospolitej Polskiej i jej Prezydenta.

Artykuł IX
Żadna część Rzeczypospolitej Polskiej nie będzie zależała od biskupa, którego siedziba znajdowałaby się poza granicami Państwa Polskiego. Hierarchia katolicka w Rzeczypospolitej Polskiej będzie zorganizowana, jak następuje:
A. Obrządek łaciński
I. Prowincja kościelna gnieźnieńsko - poznańska:
Arcybiskupstwo gnieźnieńsko - poznańskie, Diecezja chełmińska, Diecezja włocławska.
II. Prowincja kościelna warszawska:
Arcybiskupstwo warszawskie, Diecezja płocka, Diecezja sandomierska, Diecezja lubelska, Diecezja podlaska, Diecezja łódzka.
III. Prowincja kościelna wileńska:
Arcybiskupstwo wileńskie, Diecezja łomżyńska, Diecezja pińska.
IV. Prowincja kościelna lwowska:
Arcybiskupstwo lwowskie, Diecezja przemyska, Diecezja łucka.
V. Prowincja kościelna krakowska:
Arcybiskupstwo krakowskie, Diecezja tarnowska, Diecezja kielecka, Diecezja częstochowska, Diecezja śląska.

B. Obrządek grecko-rusiński
Prowincja kościelna lwowska:
Arcybiskupstwo lwowskie, Diecezja przemyska, Diecezja stanisławowska.

C. Obrządek ormiański
Arcybiskupstwo lwowskie.
Stolica Apostolska nie przedsięweźmie żadnej zmiany w powyższej hierarchii lub w rozgraniczeniu prowincji i diecezji, jak tylko w zgodzie z Rządem Polskim, z wyjątkiem drobnych sprostowań granic, wymaganych dla dobra dusz.

Artykuł X
Tworzenie i przemiana beneficjów kościelnych, kongregacji i zakonów, jak również ich domów i zakładów, zależeć będzie od władzy kościelnej, która ilekroć powyższe zarządzenia pociągałyby za sobą wydatki ze Skarbu Państwa, poweźmie te zarządzenia w porozumieniu się z Rządem. Cudzoziemcy nie będą otrz ymywali stanowisk przełożonych prowincji zakonnych, chyba za odpowiednim zezwoleniem Rządu.

Artykuł XI
Wybór arcybiskupów i biskupów należy do Stolicy Apostolskiej. Jego Świątobliwość zgadza się zwracać do Prezydenta Rzeczypospolitej przed mianowaniem Arcybiskupów i Biskupów diecezjalnych, koadiutorów cum iure succesionis (z prawem następstwa - przyp. red.) oraz Biskupa polowego, aby upewnić się, że Prezydent nie ma do podniesienia przeciw temu wyborowi względów natury politycznej.

Artykuł XII
Ordynariusze powyżsi, przed objęciem swych czynności, złożą na ręce Prezydenta Rzeczypospolitej przysięgę wierności według formuły następującej: Przed Bogiem i na Święte Ewangelie przysięgam i obiecuję, jak przystoi Biskupowi, wierność Rzeczypospolitej Polskiej. Przysięgam i obiecuję, iż z zupełną lojalnością szanować będę Rząd, ustanowiony Konstytucja, i że sprawię, aby go szanowało moje duchowieństwo. Przysięgam i obiecuję poza tym, że nie będę uczestniczył w żadnym porozumieniu ani nie będę obecny przy żadnych naradach, które by mogły przynieść szkodę Państwu Polskiemu lub porządkowi publicznemu. Nie pozwolę memu duchowieństwu uczestniczyć w takich poczynaniach. Dbając o dobro i interes Państwa, będę się starał o uchylenie od niego wszelkich niebezpieczeństw, o których wiedziałbym, że mu grożą.

Artykuł XIII
1. We wszystkich szkołach publicznych, z wyjątkiem szkół wyższych, nauka religii jest obowiązkowa. Nauka ta będzie udzielana młodzieży katolickiej przez nauczycieli, mianowanych przez władze szkolne, które wybierać ich będą wyłącznie spośród osób, upoważnionych przez Ordynariuszów do nauczania religii. Właściwe władze kościelne nadzorować będą nauczanie religii pod względem jego treści i moralności nauczycieli. W razie gdyby ordynariusz odebrał nauczycielowi dane mu upoważnienie, to ten ostatni będzie przez to samo pozbawiony prawa nauczania religii. Te same zasady, dotyczące wyboru i odwoływania nauczycieli, będą stosowane do profesorów, docentów i asystentów uniwersyteckich na wydziałach teologii katolickiej (nauk kościelnych) uniwersytetów państwowych.
2. We wszystkich diecezjach Kościół katolicki posiadać będzie seminaria duchowne, odpowiednie do prawa kanonicznego, którymi będzie kierował i w których będzie mianował nauczycieli. Dyplomy naukowe wystawione przez wyższe seminaria będą wystarczały dla nauczania religii we wszystkich szkołach publicznych, z wyjątkiem szkół wyższych.

Artykuł XIV
Dobra należące do Kościoła nie będą przedmiotem żadnego aktu prawnego zmieniającego ich przeznaczenie, inaczej jak za zgodą władzy duchownej, z wyjątkiem wypadków przewidzianych przez ustawy o wywłaszczeniu w celu regulacji dróg przewozowych i rzek, obrony państwowej oraz podobnych celów. W każdym razie przeznaczenie nieruchomości i ruchomości, poświęconych wyłącznie dla służby Bożej, jako to: kościołów, przedmiotów należących do nabożeństw itp., nie będzie mogło być zmienione, bez uprzedniego pozbawienia ich przez właściwą władzę kościelną ich charakteru rzeczy poświęconych. Żadna budowa, przemiana lub restauracja kościołów i kaplic nie będzie dokonywana inaczej, jak tylko zgodnie z technicznymi i artystycznymi przepisami ustaw, dotyczących budowy gmachów i konserwacji zabytków.

W każdej diecezji stworzona będzie komisja, mianowana przez biskupa w porozumieniu z właściwym ministrem, dla ochrony w kościołach i lokalach kościelnych starożytności, dzieł sztuki, dokumentów archiwalnych i rękopisów, posiadających wartość historyczną i artystyczną.

Artykuł XV
Duchowni, ich majątek oraz majątek osób prawnych kościelnych i zakonnych podlegać będą opodatkowaniu na równi z osobami i majątkiem obywateli Rzeczypospolitej oraz osób prawnych świeckich, z wyjątkiem wszakże budynków poświęconych służbie Bożej, seminariów duchownych, domów przygotowawczych dla zakonników i zakonnic, domów mieszkalnych zakonników i zakonnic składających śluby ubóstwa, oraz dóbr i praw majątkowych, których dochody są przeznaczone na cele kultu religijnego i nie przyczyniają się do dochodów osobistych beneficjariuszów. Pomieszczenia biskupów i duchowieństwa parafialnego oraz ich lokale urzędowe będą traktowane przez Skarb na równi z pomieszczeniami urzędowymi funkcjonariuszów i lokalami instytucji państwowych.

Artykuł XVI
Wszystkie polskie osoby prawne kościelne i zakonne mają zgodnie z przepisami prawa powszechnie obowiązującego, prawo nabywania, odstępowania, posiadania i administrowania według prawa kanonicznego swego majątku ruchomego i nieruchomego, jak również prawo stawania przed wszelkimi instancjami i władzami państwowymi dla obrony swych praw cywilnych. Osoby prawne kościelne i zakonne są uznane za polskie, o ile cele, dla których powstały, dotyczą spraw kościelnych lub zakonnych Polski, i o ile osoby upoważnione do reprezentowania ich i do zarządzania dobrami przebywają stale na ziemiach Rzeczypospolitej Polskiej. Osoby prawne kościelne i zakonne nie odpowiadające powyższym warunkom korzystać będą z praw cywilnych przyznawanych przez Rzeczpospolitą cudzoziemcom.

Artykuł XVII
Osoby prawne kościelne i zakonne mają prawo zakładania, posiadania i zarządzania, według prawa kanonicznego i zgodnie z powszechnym prawem państwowym, cmentarzy, przeznaczonych do grzebania katolików.

Artykuł XVIII
Duchowni i wierni wszelkich obrzędów, znajdujących się poza swymi diecezjami, podlegać będą ordynariuszom miejscowym według przepisów prawa kanonicznego.

Artykuł XIX
Rzeczpospolita zapewnia właściwym władzom prawo nadawania, zgodnie z przepisami prawa kanonicznego, funkcji, urzędów i beneficjów kościelnych. Przy nadawaniach beneficjów proboszczowskich stosowane będą następujące zasady: Na ziemiach Rzeczypospolitej Polskiej nie mogą otrzymać, chyba za zezwoleniem Rządu Polskiego, beneficjów proboszczowskich:
1) cudzoziemcy nienaturalizowani, jako też osoby, które nie odbyły studiów teologicznych w instytutach teologicznych w Polsce lub w instytutach papieskich,
2) osoby, których działalność jest sprzeczna z bezpieczeństwem Państwa.
Przed dokonaniem nominacji na te beneficja władza duchowna zasięgnie wiadomości od właściwego Ministra Rzeczypospolitej, aby się upewnić, iż żaden z powodów, przewidzianych wyżej pod punktami 1) i 2) nie stoi temu na przeszkodzie.
W razie gdyby Minister nie przedstawił w ciągu 30 dni zarzutów takich przeciw osobom, których nominacja jest zamierzona, władza kościelna nominacji dokona.

Artykuł XX
W razie, gdyby władze Rzeczypospolitej miały podnieść przeciw danemu duchownemu zarzuty co do jego działalności, jako sprzecznej z bezpieczeństwem Państwa, Minister właściwy przedstawi wspomniane zarzuty Ordynariuszowi, który zgodnie z tymże Ministrem poweźmie w ciągu trzech miesięcy odpowiednie zarządzenia. W razie rozbieżności między Ordynariuszem a Ministrem Stolica Apostolska poruczy rozwiązanie sprawy dwom duchownym przez nią wybranym, którzy zgodnie z dwoma delegatami Prezydenta Rzeczypospolitej powezmą postanowienie ostateczne.

Artykuł XXI
Prawo patronatu, zarówno państwowego, jak osób prywatnych, pozostaje w mocy aż do nowego układu. Prezenta godnego duchownego na wakujące stanowisko dokonywana będzie przez patrona w ciągu dni 30, według listy trzech nazwisk przedstawionej przez Ordynariusza. Jeżeli w ciągu dni 30 prezenta nie zostanie wykonana, obsadzenie odnośnego beneficjum stanie się wolne. W wypadkach, w których chodzi o beneficjum proboszczowskie, Ordynariusz, przed dokonaniem nominacji, zasięgnie, zgodnie z art. XIX, zdania właściwego Ministra.

Artykuł XXII
W razie, gdyby duchowni lub zakonnicy byli oskarżeni przed sądem świeckim o zbrodnie przewidziane przez prawa karne Rzeczypospolitej, sądy wspomniane zawiadomią niezwłocznie właściwego Ordynariusza o każdej sprawie tego rodzaju i, w danym razie, prześlą mu akt oskarżenia oraz wyrok sądowy wraz z jego motywami. Ordynariusz względnie jego delegat, po zakończeniu przewodu sądowego, będą mieli prawo zapoznania się z odnośnymi aktami. W razie aresztowania lub uwięzienia wspomnianych wyżej osób, władze cywilne zachowywać będą względy, należne ich stanowi i stopniowi hierarchicznemu. Duchowni i zakonnicy będą zatrzymywani w areszcie i będą odbywali kary pozbawienia wolności w pomieszczeniach oddzielnych od pomieszczeń dla osób świeckich, o ile nie zostali pozbawieni godności kościelnej przez właściwego Ordynariusza. W razie skazania ich na areszt wyrokiem, będą odbywali tę karę w klasztorze lub innym domu zakonnym, w pomieszczeniach na ten cel przeznaczonych.

Artykuł XXIII
Żadna zmiana w języku, używanym w diecezjach obrządku łacińskiego do kazań, nabożeństw dodatkowych i wykładów innych niż wykłady nauk świętych w seminariach, nie będzie dokonywana inaczej jak za specjalnym upoważnieniem Konferencji Biskupów Obrządku Łacińskiego.

Artykuł XXIV
1. Rzeczpospolita Polska uznaje prawo osób prawnych kościelnych i zakonnych do wszystkich majątków ruchomych i nieruchomych, kapitałów, dochodów oraz innych praw, które te osoby prawne posiadają obecnie na obszarze Państwa Polskiego.
2. Rzeczpospolita Polska zgadza się, aby wspomniane powyżej prawa własności w razie, gdyby nie były jeszcze wpisane do ksiąg hipotecznych na imię posiadających je osób prawnych (biskupstw, kapituł, kongregacji, zakonów, seminariów, beneficjów proboszczowskich, innych beneficjów etc.), zostały do nich wpisane, a to na podstawie deklaracji właściwego Ordynariusza, poświadczonej przez właściwą władzę cywilną.
3. Sprawa dóbr, których Kościół został pozbawiony przez Rosję, Austrię i Prusy, a które obecnie znajdują się w posiadaniu Państwa Polskiego, zostanie załatwiona przez układ późniejszy. Do tego czasu Państwo Polskie zapewnia Kościołowi dotacje roczne nie niższe, jako wartość rzeczywista, od dotacji, które rząd rosyjski, austriacki i pruski wypłacały Kościołowi na ziemiach należących obecnie do Rzeczypospolitej Polskiej. Dotacje wspomniane będą obliczane i rozdzielane według wskazań, zawartych w załączniku A W razie parcelacji rzeczonych dóbr mensy biskupie, seminaria i beneficja proboszczowskie, nie posiadające obecnie ziemi lub posiadające ją w ilościach niedostatecznych, otrzymają ją na własność, w miarę rozporządzalności aż do wysokości 180 hektarów na mensę biskupią, 180 hektarów na seminarium i zależnie od gatunku ziemi od 15 do 30 hektarów na beneficjum proboszczowskie. Suma ryczałtowa pieniężnych uposażeń oznaczona w załączniku A, będzie zmniejszana w diecezjach, w których te ziemie będą nadane, o 50 złotych rocznie od każdego hektara nadanego w sposób powyższy.
4. Utrzymane zostanie przeznaczenie dóbr, które Rzeczpospolita Polska rewindykowałaby u dawnych państw rozbiorczych, jako następczyni w prawach państw powyższych z tytułu ich prawnego stosunku do osób prawnych kościelnych i zakonnych w Polsce, dotyczącego już to prestacji, zapewnionych przez te państwa osobom prawnym kościelnym i zakonnym, już to zarządu dóbr nieruchomych i kapitałów przeznaczonych dla Kościoła.
5. Aby polepszyć gospodarcze i społeczne położenie ludności rolniczej i aby wzmóc tym bardziej pokój chrześcijański kraju, Stolica Apostolska zgadza się, aby Rzeczpospolita Polska wykupiła od beneficjów biskupich, od seminariów, od beneficjów kapitularnych, od beneficjów proboszczowskich oraz od zwykłych beneficjów, posiadających dobra ziemskie, te ilości ziemi rolnej, które by przewyższały dla każdej z wyżej wymienionych jednostek 15 do 30 hektarów, zależnie od gatunku ziemi, dla probostw i zwykłego beneficjum, 180 hektarów dla mensy biskupiej i 180 hektarów dla seminarium. W diecezjach, w których seminaria nie posiadają ziem rolnych oddzielnie od ziem posiadanych przez Biskupstwo przyznane im będzie z ziem, należących do Biskupstwa, 180 hektarów wolnych od wykupu, niezależnie od 180 hektarów przeznaczonych dla mensy biskupiej.
6. Wymienione wyżej prawne osoby kościelne będą miały prawo wybrać same z dóbr do nich należących parcele z ziemi, które w ilościach wskazanych powyżej pozostaną ich własnością.
7. Cena wykupu ziem wskazanych powyżej zostanie wypłacona według przepisów stosowanych przy wykupie ziem będących własnością osób prywatnych i pozostanie do rozporządzenia Kościoła.
8. Stolica Apostolska zgadza się także, aby ziemie rolne należące do domów kongregacji i zakonów oraz do ich zakładów dobroczynnych, uważanych każdy z osobna za oddzielną jednostkę rolną, zostały wykupione przez Państwo zgodnie z przepisami, które będą stosowane do wykupu dóbr należą cydr do osób prawnych świeckich, z prawem dla każdego z domów wspomnianych wyżej, jako też dla każdego z ich zakładów dobroczynnych, zachowania co najmniej 180 hektarów ziemi rolnej.
9. Osoby prawne kościelne i zakonne będą miały prawo, na równi z osobami prawnymi świeckimi, bezpośredniego dokonywania parcelacji ziem rolnych, do nich należących.

[edytuj] Artykuł XXV
Wszystkie prawa, rozporządzenia lub dekrety, sprzeczne z postanowieniami poprzednich artykułów, tracą moc prawną z chwilą wejścia w życie niniejszego Konkordatu.

Artykuł XXVI
Stolica Apostolska dokona, w ciągu trzech miesięcy od wejścia w życie niniejszego Konkordatu i w porozumieniu z Rządem, utworzenia i rozgraniczenia prowincji kościelnych oraz diecezji wyliczonych w art. IX. Granice prowincji Kościelnych i diecezji będą odpowiadać granicom Państwa Polskiego. Dobra kościelne położone w Polsce, lecz należące do prawnych osób kościelnych i zakonnych, których siedziba znajduje się poza granicami Państwa Polskiego i odwrotnie, będą przedmiotem konwencji oddzielnej.

Artykuł XXVII
Konkordat niniejszy wejdzie w życie w dwa miesiące po wymianie dokumentów ratyfikacyjnych.

Sporządzono w Rzymie, dziesiątego lutego, tysiąc dziewięćset dwudziestego piątego roku.

Piotr Kardynał Gasparri
Władysław Skrzyński
Stanisław Grabski

szatanica2

TEZA 24

Na powstaniu i dziejach diecezji tarnowskiej zaważyła sytuacja polityczna, która zaistniała po pierwszym rozbiorze Polski w 1772 r. W granicach zaboru austriackiego znalazła się bowiem m.in. cała południowa część diecezji krakowskiej znajdująca się po prawej stronie Wisły, która obejmowała tereny od Żywca i Oświęcimia na zachodzie, aż do ujścia Sanu do Wisły, a także do Strzyżowca i Żmigrodu na południowym-wschodzie. W całości stanowiło to 1786 r. 19.633 km2 powierzchni, 26 dekanatów, 371 parafii, 30 filii 1.147.467 wiernych obrządku łacińskiego.

Pod presją władz austriackich bp krakowski I.K. Sołtyk utworzył 27.09.1777 r. osobny wikariat i oficjałat generalny dla galicyjskiej części diecezji krakowskiej w położonym na prawym brzegu Wisły Zakrzówku pod Krakowem. Na skutek dalszych nacisków władz austriackich, bp Sołtyk przeniósł 26.02.1781 r. siedzibę oficjałatu i wikariatu generalnego do Tarnowa, a na urząd oficjała i wikariusza generalnego powołał prepozyta kapituły wojnickiej, ks. Jana Duwalla.

Trzymając się taktyki faktów dokonanych, cesarz Józef II utworzył 20.091783 r. z galicyjskiej części diecezji nową diecezję ze stolicą w Tarnowie, a na jej pierwszego biskupa powołał ks. Jana Duwalla. Kanonicznie ten stan rzeczy potwierdził papież Pius VI w bulli "In suprema beati Petri cathedra" z dnia 13.03.1786 r. Ponieważ w grudniu 1785 r. zmarł biskup nominat Jan Duwall papież Pius VI na wniosek cesarza Józef II zamianował biskupem tarnowskim ks. Floriana Amanda Janowskiego, dotychczasowego opata tynieckiego, który we wrześniu 1786 r. objął rządy pasterskie w nowej diecezji.

Biskup Janowski, dostosowując na polecenie władz zaborczych granice diecezji do administracji państwowej, przekazał diecezji przemyskiej 3 dekanaty (Miechocin, Rudnik, Głogów Małopolski) i 28 parafii, a diecezji spiskiej - dekanat spiski w okręgu lubowelskim (7 parafii), przejął natomiast jurysdykcję nad dekanatem Krosno (8 parafii) wyłączonym z diecezji przemyskiej.

Po znalezieniu się Krakowa w granicach zaboru austriackiego w 1795 r. i śmierci bpa Janowskiego w 1801 r. administracja austriacka przygotowała plan zniesienia i podziału diecezji tarnowskiej. Papież Pius VI przystał na taką zmianę w 1805 r. przenosząc kapitułę katedralną do Kielc i rozdzielając terytorium młodej diecezji między biskupstwo przemyskie i krakowskie. Taki stan trwał faktycznie 4 lata.

W 1809 r. część ziem polskich wraz z Krakowem włączona została do Księstwa Warszawskiego. Dla tej części diecezji krakowskiej, która pozostała w granicach zaboru austriackiego (w 1813 r. - 14 dekanatów, 233 placówki duszpasterskie, 280 kapłanów diecezjalnych i 84 zakonnych oraz 568.184 wiernych), utworzono w 1810 r. prowizoryczny zarząd w formie wikariatu generalnego w Starym Sączu, zależnego od metropolity lwowskiego obrządku łacińskiego. Kiedy Kongres Wiedeński w 1815 r. przesądził o pozostaniu Krakowa poza granicami zaboru austriackiego, na skutek zabiegów władz austriackich papież Pius VII bullą "Studium paterni affectus" w 1821 r. erygował diecezję w Tyńcu, a na jej pierwszego biskupa powołał ks. Grzegorza T. Zieglera, profesora teologii dogmatycznej i historii Kościoła na Uniwersytecie Wiedeńskim oraz Uniwersytecie Jagiellońskim. Diecezja tyniecka objęła swymi granicami 4 cyrkuły polityczne: Bochnia, Myślenice i Sącz w diecezji krakowskiej oraz cyrkuł tarnowski z diecezji przemyskiej. Na prośbę rezydującego w Bochni bpa Zieglera papież Leon XII przeniósł stolicę biskupią do Tarnowa i nadał jej nazwę "tarnowska". Obejmowała ona w 1826 r. 18 dekanatów, 323 placówki duszpasterskie, 387 kapłanów diecezjalnych i 58 zakonnych oraz 904.644 wiernych. W tych granicach diecezja utrzymała się do 1880 r.

Po włączeniu Wolnego Miasta Krakowa do Cesarstwa Austriackiego (1846), władze austriackie zamierzały w 1878 r. włączyć całą diecezję tarnowską do biskupstwa krakowskiego. Tylko nieugięta postawa papieża Leona XIII uratowała diecezję od kasaty. Na mocy jego bulli diecezja odstąpiła biskupstwu krakowskiemu dekanaty zachodnie (Biała, Oświęcim, Skawina, Wadowice, Żywiec, Wieliczka), a w nich 101 parafii, 157 kapłanów i 335.100 wiernych. Po śmierci biskupa tarnowskiego J.A. Pukalskiego włączono w 1886 r. do Krakowa dalsze 4 dekanaty (Maków, Myślenice, Niepołomice, Nowy Targ), 42 parafie, 74 kapłanów i 174.512 wiernych.

szatanica2

TEZA 25

1783-1785 Biskup Nominat Jan Duwall
1786-1801 Biskup Florian Amand z Janówka Janowski
1822-1827 Biskup Grzegorz Tomasz Ziegler - później objaź biskupstwo w Linz'u /+1852/
1831 Biskup Ferdynand Maria hrabia Chotek z Wognin - wybrany arcybiskupem olomunieckim /+1836/
1832-1836 Biskup Franciszek de Paula Pisztek - później zamianowany arcybiskupem lwowskim /+1846/
1836-1840 Biskup Franciszek Ksawery Abgaro Zachariasiewicz - zamianowany biskupem przemyskim /+1845/
1840-1850 Biskup Józef Grzegorz Wojtarowicz - zmuszony do rezygnacji przez austriackie władze zaborcze /+1875/
1852-1885 Biskup Józef Alojzy Pukalski
1886-1900 Biskup Ignacy Józef Lobos
1901-1933 Arcybiskup Leon Wałęga - po rezygnacji zamianowany tytularnym arcybiskupem oksyrynchitanskim i administratorem apostolskim diecezji tarnowskiej /+1933/
1933-1939 Biskup Franciszek Lisowski
1946-1959 Biskup Jan Piotr Stepa
1962-1990 Arcybiskup Jerzy Karol Ablewicz
1990-1997 Biskup Józef Życiński - obecnie arcybiskup lubelski
1998- Biskup Wiktor Skworc

BISKUPI POMOCNICZY
1921-1943 Biskup Edward Komar, tytularny Alindyjski, wikariusz kapitulny i administrator apostolski /1939-1943/
1959-1962 Biskup Karol Pekala, tytularny trokmadianski /1946-1968/, wikariusz kapitulny i administrator apostolski
1958-1965 Biskup Michal Blecharczyk, tytularny josenski
1968-1991 Biskup Piotr Longin Bednarczyk, tytularny Torre Rotonda
1969-1999 Biskup Józef Gucwa, tytularny Wagi
1975 - Biskup Wladyslaw Bobowski, tytularny Abernethy
1991-2003 Biskup Jan Styrna, tytularny Aquipendiente - obecnie biskup elblaski
2004 - Biskup Stanislaw Budzik, tytularny

szatanica2

NAJWAŻNIEJSZE DATY Z HISTORII DIECEZJI TARNOWSKIEJ:

26.02.1781 Przeniesienie do Tarnowa (z Zakrzówka k. Krakowa) oficjalatu generalnego dla "przedwiślańskiej" części diecezji krakowskiej.

20.09.1783 Cesarz Józef II organizuje w/w tereny jako diecezję tarnowską.

13.03.1786 Bulla papieża Piusa VI "In suprema beati Petri cathedra", mocą której została utworzona diecezja tarnowska, włączona do metropolii lwowskiej, a także kapituła katedralna.

20.11.1786 "Umowa cesyjna" między biskupem F. Janowskim i A. Gołaszewskim - dekanaty: głogowski, miechociński i rudnicki przeszły do diecezji przemyskiej, a dekanat krośnieński do diecezji tarnowskiej.

10.12.1786 Bp F. Janowski tworzy generalny wikariat wieczysty dla Spisza (inkorporowany w 1811r. do diecezji spiskiej).

13.06.1805 Bulla papieża Piusa VII "Indefessum personarum" znosząca diecezję tarnowską i przenosząca kapitułę katedralną do Kielc.

24.09.1805 Bulla papieża Piusa VII "Operosa atque indefessa" dzieląca terytorium diecezji tarnowskiej pomiędzy biskupstwo krakowskie i przemyskie.

12.10.1810 Biskup krakowski A. Gawroński delegował arcybiskupowi lwowskiemu K. Kickiemu jurysdykcję kościelną dla "przedwiślańskiej" części diecezji krakowskiej.

1811 Powstaje wikariat generalny w Starym Sączu dla austriackiej części diecezji krakowskiej.

20.09.1821 Bulla papieża Piusa VII "Studium paterni affectus" powołująca do życia diecezję tyniecką, włączoną do metropolii lwowskiej. Równocześnie zostało erygowane seminarium duchowne dla nowej diecezji.

1822 Utworzenie Seminarium Duchownego diecezji tynieckiej w Bochni.

23.04.1826 Bulla pap. Leona XII "Sedium episcopalium translationes" - przeniesienie stolicy diecezji z Tyńca do Tarnowa; istnieje odtąd "diecezja tarnowska". Równocześnie do Tarnowa przeniesione zostało Seminarium Duchowne.

01.09.1838 Otwarcie gmachu Seminarium Duchownego w Tarnowie.

20.01.1880 Do odrodzonej diecezji krakowskiej przyłączono z diecezji tarnowskiej dekanaty: bialski, oświęcimski, skawiński, wadowicki oraz część dek. wielickiego, dobczyckiego, myślenickiego i makowskiego.

27.03.1886 Odłączenie z diecezji tarnowskiej na rzecz diecezji krakowskiej dekanatów: nowotarskiego, makowskiego, myślenickiego i niepołomickiego.

25.10.1888 Założenie pierwszego w Polsce Muzeum Diecezjalnego.

02.10.1904 Koronacja obrazu Matki Bożej w Tuchowie.

08.09.1920 Koronacja obrazu Matki Bożej w Zawadzie k. Dębicy.

28.10.1925 Bulla pap. Piusa XI "Vixdum Poloniae unitas" - wyłączenie z diec. tarnowskiej na rzecz archidiecezji krakowskiej 6 parafii dekanatu tymbarskiego, a na rzecz diecezji przemyskiej 1 parafii dekanatu wielopolskiego. Natomiast do diecezji tarnowskiej przyłączono z diecezji przemyskiej dekanaty: biecki, rzepiennicki i ołpiński, a także parafie: Jodłowa, Przeczyca, Sędziszów Małopolski i Będziemyśl. Diecezja tarnowska zostaje wtedy włączona do nowo powstałej metropolii krakowskiej.

07.10.1934 Koronacja obrazu Matki Bożej w Bochni.

15.08.1937 Koronacja obrazu Matki Bożej w Odporyszowie.

09.09.1962 Koronacja obrazu Matki Bożej w Okulicach.

11.08.1963 Koronacja obrazu Matki Bożej Pocieszenia w Nowym Sączu.

11.09.1966 Koronacja figury Matki Bożej Bolesnej w Limanowej /rekoronacja 22.06.1983/.

14.04.1972 Katedra tarnowska zostaje podniesiona do godności Bazyliki Mniejszej.

24.08.1975 Rekoronacja figury Matki Bożej w Przeczycy /koronacja w diec. przemyskiej 15.08.1925/.

17.08.1980 Koronacja figury Matki Bożej w Lipinkach.

13.03.1986 Inauguracja Jubileuszowego Roku Diecezji Tarnowskiej w Bazylice Katedralnej. Uroczyste zakończenie prac IV Synodu Diecezji Tarnowskiej (1981- 86).

03.06.1986 Zmiany w granicach dekanatów. W miejsce zniesionego gorlickiego powstały dekanaty: Gorlice-Południe oraz Gorlice-Północ.
05.09.1986 Konferencja Plenarna Episkopatu Polski w Tarnowie w ramach obchodów jubileuszu dwustulecia diecezji.

07-09.09.1986 Centralne uroczystości jubileuszowe. Msza św. pod przewodnictwem Prymasa Polski kard. Józefa Glempa na płycie budującego się kościoła p.w. bł. Karoliny.

16-23.11.1986 I Tydzień Kultury Chrześcijańskiej w Tarnowie.

10.06.1987 Beatyfikacja Czcigodnej Sługi Bożej Karoliny Kózkówny przez Ojca św. Jana Pawła II w Tarnowie.

10.06.1987 Ogłoszenie przez Ojca św. Jana Pawła II decyzji o nadaniu biskupowi Jerzemu Ablewiczowi tytułu arcybiskupa.

22.05.1988 Jubileusz 50-lecia koronacji obrazu Matki Bożej w Odporyszowie.

26.06.1988 Ogólnodiecezjalne Dziękczynienie za Beatyfikację Karoliny Kózkówny w Zabawie.

28.08.1988 Uroczystości 25-lecia koronacji cudownego obrazu Matki Bożej Pocieszenia w Nowym Sączu.

18-20.05.1989 Relikwie bł. Urszuli Ledóchowskiej w drodze z Rzymu do Pniew nawiedzają diecezję tarnowską. Odwiedzają: Limanową, Nowy Sącz, Lipnicę Murowaną oraz Bochnię.

31.07.1989 Centralne uroczystości obchodu 1000-lecia chrztu Rusi na terenie parafii grecko- katolickiej w Krynicy Dolnej z udziałem abpa Jerzego Ablewicza.

25.10.1989 Obchody 100-lecia Muzeum Diecezjalnego w Tarnowie.

05.11.1989 Konsekracja o. Czesława Stanuli, Redemptorysty pochodzącego z Szerzyn w diecezji tarnowskiej ustanowionego przez Ojca św. Jana Pawła II biskupem brazylijskiej diecezji Floresna.

08.12.1989 Abp Jerzy Ablewicz podpisuje dekret powołujący do życia Caritas Diecezji Tarnowskiej.

01.01.1990 Inauguracja Jubileuszu 300- lecia beatyfikacji bł. Kingi.

31.03.1990 Zmarł abp Jerzy Ablewicz, biskup tarnowski w latach 1962- 1990.

29.07.1990 Centralna uroczystość Jubileuszu 300- lecia beatyfikacji bł. Kingi w Starym Sączu.

29.09.1990 Bulla nominacyjna Ojca św. Jana Pawła II ustanawiająca ks. Prof. dra hab. Józefa Życińskiego biskupem tarnowskim.

04.11.1990 Konsekracja oraz ingres bpa Józefa Życińskiego do Bazyliki Katedralnej w Tarnowie.

25.11.1990 Msza św. "prymicyjna" abpa Józefa Kowalczyka w Bazylice Katedralnej w Tarnowie.

28.05.1991 Sanktuarium Matki Bożej Bolesnej w Limanowej podniesione do godności Bazyliki Mniejszej.

22.06.1991 Bulla nominacyjna Ojca św. Jana Pawła II ustanawiająca ks. Dra Jana Styrnę proboszcza w Bieczu biskupem sufraganem biskupa tarnowskiego.

22.06.1991 Przyjęcie przez Ojca św. Jana Pawła II rezygnacji z obowiązków biskupa sufragana bpa Piotra Bednarczyka.

28.07.1991 Konsekracja bpa Jana Styrny w Bazylice Katedralnej w Tarnowie.

25.03.1992 Reorganizacja diecezji i prowincji kościelnych w Polsce na mocy bulli papieskiej "Totus tuuus Poloniae Populus". Z terenu diecezji tarnowskiej odpadły :
na rzecz diecezji sandomierskiej - dekanat baranowski.
na rzecz diecezji rzeszowskiej - dekanaty: biecki (z wyjątkiem 6 parafii), Gorlice - Południe (z wyjątkiem 5 parafii), Gorlice - Północ (z wyjątkiem 7 parafii), kolbuszowski, ropczycki (z wyjątkiem 3 parafii) i sędziszowski (z wyjątkiem 1 parafii);

12.05.1992 Kościół parafialny p.w. św. Małgorzaty w Nowym Sączu zostaje podniesiony do godności Bazyliki Mniejszej.

10.08.1992 Peru - męczeńska śmierć o. Zbigniewa Strzałkowskiego Franciszkanina OFM CONV. pochodzącego z Zawady k. Tarnowa, zamordowanego przez terrorystów z komunistycznej organizacji "Świetlisty szlak".

04-07.02.1993 I Diecezjalne Forum Młodzieży Katolickiej w Tarnowie z udziałem ponad 600 delegatów z terenu diecezji.

12.02.1993 Podpisanie przez bpa Józefa Życińskiego aktu erygującego "Fundację Arcybiskupa Ablewicza", której statutowym celem jest "rozwijanie działalności kulturalnej, duszpasterskiej i dobroczynnej"
.
29.08.1993 Koronacja obrazu Matki Bożej Pocieszenia w Pasierbcu.

Sierpień 1993 Początek rozbudowy Seminarium Duchownego - wznoszenia nowego Domu Alumna.

30.11.1993 Zatwierdzenie Statutu Instytutu Teologicznego w Tarnowie przez Kongregację do spraw Wychowania Katolickiego
04.12.1993 Podpisanie przez bpa Józefa Życińskiego aktu erygującego diecezjalne "Radio Dobra Nowina".

24.12.1993 Inauguracja działalności "Radia Dobra Nowina".

06.01.1994 Inauguracja codziennych transmisji Mszy św. z kościoła p.w. św. Maksymiliana w Tarnowie przez RDN.

29.01.1994-17.02.1994 Wizyta duszpasterska bpa Józefa Życińskiego w Kongo oraz Republice Centralnej Afryki.

11.06.1994 Uroczyste otwarcie w Bazylice Katedralnej Diecezjalnego Kongresu Misyjnego.

01-02.10.1994 Uroczystości 90-lecia koronacji cudownego obrazu Matki Bożej Tuchowskiej.

08.05.1995 Konsekracja bpa Juliusza Janusza pochodzącego z Korzennej w diecezji tarnowskiej, mianowanego przez Ojca św. Jana Pawła II nuncjuszem apostolskim w Ruandzie.

20.05.1995 Powołanie Rady Diecezjalnej Caritas.

08.09.1995 Wydanie przez bpa Józefa Życińskiego aktu erygującego "Akcję Katolicką w Diecezji Tarnowskiej".

07.02.1996-09.03.1996 Podróż duszpasterska bpa Józefa Życińskiego do krajów Ameryki Południowej, w których pracują księża z diecezji tarnowskiej.

20.04.1996 Ogólnopolska Olimpiada Wiedzy Religijnej w Tarnowie.

25-26.05.1996 I Diecezjalny Misyjny Kongres Dzieci.

22.10.1996 Inauguracja działalności Towarzystwa Przyjaciół WSD w Tarnowie.

08.12.1996 Erygowanie przez bpa Józefa Życińskiego Kapituły Kolegiackiej przy Bazylice św. Małgorzaty w Nowym Sączu.

09-16.12.1996 Nawiedzenie diecezji przez Matkę Bożą w Jej Figurze Fatimskiej.

24.02.1997 Uruchomienie strony internetowej diecezji tarnowskiej

10.05.1997 Forum Katolików Świeckich w Tarnowie.

14.06.1997 Bulla nominacyjna Ojca św. Jana Pawła II ustanawiająca bpa Józefa Życińskiego Arcybiskupem Metropolitą Lubelskim.

23.07.1997 Erygowanie "Centrum Formacyjno- Rekolekcyjnego Diecezji Tarnowskiej w Gródku n/Dunajcem Arka".

30.07.1997 Inauguracja działalności "Ośrodka Poradnictwa o Sektach i Nowych Ruchach Religijnych" w Nowym Sączu.

13.12.1997 Bulla nominacyjna Ojca św. Jana Pawła II ustanawiająca ks. dra Wiktora Skworca Biskupem Tarnowskim.
06.01.1998 Konsekracja bpa Wiktora Skworca w Bazylice św. Piotra w Rzymie.
24.01.1998 Kanoniczne objęcie diecezji przez bpa Wiktora Skworca.

24.01.1998 Rozpoczęcie procesu kanonizacyjnego ks. Rektora Infułata Romana Sitki.

25.01.1998 Ingres bpa Wiktora Skworca do Bazyliki Katedralnej w Tarnowie.

03.07.1998 Dekret Kongregacji do spraw Świętych o heroiczności cnót bł. Kingi Patronki Diecezji Tarnowskiej.

12.07.1998 Obchody 1000- lecia pobytu św. Andrzeja Świerada w Tropiu.

10.10.1998 Podniesienie kościoła parafialnego p.w. św. Mikołaja w Bochni do godności Bazyliki Mniejszej.

27.10.1998 Loulombo w Kongo- męczeńska śmierć ks. Jana Czuby pochodzącego z parafii Słotowa w diecezji tarnowskiej.

19.05.1999 Poświęcenie placu pod budowę Karmelu w Tarnowie- Krzyżu.

13.06.1999 Warszawa- beatyfikacja ks. Romana Sitki, o. Krystyna Gondka OFM, s. Katarzyny Celetyny Faron i s. Julii Stanisławy Rodzińskiej.

16.06.1999 Kanonizacja bł. Kingi dokonana w Starym Sączu przez Ojca św. Jana Pawła II.

08.09.1999 Posłanie misyjne do Kazachstanu ks. dra Janusza Kalety pochodzącego z parafii Siedlce w diecezji tarnowskiej, jako administratora apostolskiego Atyrau.

12.09.1999 Koronacja obrazu Matki Bożej w Czarnym Potoku.

16.09.1999 Inauguracja działalności Katolickiego Centrum Edukacji Młodzieży "Kana".

04.12.1999 Wmurowanie kamienia węgielnego w budowany "Środowiskowy Dom Samopomocy dla dzieci Niepełnosprawnych" w Jadownikach Mokrych.

25.12.1999 Uroczyste otwarcie Roku Jubileuszowego w Bazylice Katedralnej.

02.02.2000 Bazylika Katedralna- uroczystość 25-lecia przyjęcia sakry biskupiej przez bpa Władysława Bobowskiego.

01.04.2000 Translacja doczesnych szczątków Sługi Bożego ks. Franciszka Blachnickiego z Carlsbergu do nowego kościoła parafialnego w Krościenku n/Dunajcem.

15.04.2000 Rozpoczęcie peregrynacji kopii Cudownego Obrazu Jasnogórskiego w diecezji tarnowskiej.
27.09.2000 Poświęcenie nowego Domu Alumna i znajdującej się w nim kaplicy p.w. Zmartwychwstania Pańskiego.

07-13.12.2000 Pielgrzymka alumnów WSD w Tarnowie do Rzymu.

08.02.2001 Bulla nominacyjna Ojca św. Jana Pawła II ustanawiająca ks. Henryka Nowackiego pochodzącego z Bochni arcybiskupem i nuncjuszem apostolskim na Słowacji. 12.05.2001 Uroczystość

poświęcenia "Ośrodka Opiekuńczo- Rehabilitacyjnego dla Dzieci i Młodzieży Niepełnosprawnej Caritas Diecezji Tarnowskiej" w Jadownikach Mokrych.

09.06.2001 I Forum Ruchów i Stowarzyszeń Katolickich Diecezji Tarnowskiej.

07.08.2001 Zmarł bp Piotr Bednarczyk, emerytowany biskup sufragan tarnowski.

14.09.2001 Poświęcenie "Centrum Formacyjno- Rekolekcyjnego Diecezji Tarnowskiej w Gródku n/Dunajcem Arka".

13.10.2001 Tarnów - Uroczystość pożegnania kopii Cudownego Obrazu Jasnogórskiego.

08.12.2001 Poświęcenie kaplicy w klasztorze Sióstr Karmelitanek w Tarnowie- Krzyżu.

28.04.2002 Bulla nominacyjna Ojca św. Jana Pawła II ustanawiająca ks. dra Zygmunta Zimowskiego pochodzącego z Kupienina (par. Mędrzechów) w diecezji tarnowskiej biskupem diecezjalnym w Radomiu.

26.05.2002 Radom- Uroczystość konsekracji oraz ingres nowego biskupa radomskiego ks. dra Zygmunta Zimowskiego, z udziałem kardynała Josepha Ratzingera.

04.09.2002 Poświęcenie nowego budynku Kurii Diecezjalnej w Tarnowie.

23.10.2002 Zmarł ks. Infułat prof. dr hab. Bolesław Kumor emerytowany profesor zwyczajny KUL i Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie.

04-11.05.2003 Szczepanów- Obchody uroczystości 750-lecia kanonizacji św. Stanisława.

10.05.2003 Centralna uroczystość jubileuszowa w Szczepanowie z udziałem legata papieskiego kard. Josepha Ratzingera.

18.05.2003 kanonizacja bł. Urszuli Ledóchowskiej w Rzymie.

16.06.2003 Ustanowienie "ad experimendum" katechetów stałych- prefektów szkół ponad gimnazjalnych.

06.09.2003 Podniesienie kościoła parafialnego p.w. św. Stanisława Bpa i Męczennika w Szczepanowie do godności Bazyliki Mniejszej.

24.02.2004 Bulla nominacyjna Ojca św. Jana Pawła II ustanawiająca ks. Prof. dra hab. Stanisława Budzika, dotychczasowego Rektora WSD biskupem sufraganem biskupa tarnowskiego.

08.03.2004 Zmarł bp Józef Gucwa, emerytowany sufragan tarnowski.

03.04.2004 Uroczystość konsekracji Biskupa Stanisława Budzika w tarnowskiej Bazylice Katedralnej.

16.05.2004 Diecezjalna uroczystość dziękczynna w Lipnicy Murowanej za dar kanonizacji św. Urszuli Ledóchowskiej.

20.06.2004 Stary Sącz- Uroczysta Msza św. przy "ołtarzu papieskim" pod przewodnictwem Arcybiskupa Metropolity Lwowskiego kardynała Mariana Jaworskiego z racji pięciolecia pobytu Ojca św. Jana Pawła II oraz kanonizacji św. Kingi.

05.02.2005 Uroczystość 30-lecia sakry biskupiej bpa Władysława Bobowskiego w Bazylice Katedralnej.

11-14.04.2005 Peregrynacja ikony "Sedes Sapientiae" w w naszej diecezji

15-19.05.2005 Peregrynacja relikwii św. Teresy z Lisieu w Nowym Sączu, Limanowej, Bochni, Szczepanowie, Tarnowie, Barcicach, Tarnowcu i Pilźnie.

[/b]