www.pattarnow.fora.pl

mozambikpl

IV HISTORIA DOGMATU CHRYSTOLOGICZNEGO.
1) Autorytet NT i pierwsze problemy chrystologiczne
teksty określające Jezusa Chrystusa jako człowieka oraz wyraźnie sugerującymi Jego boskość.
a) Adopcjonizm i doketyzm
W środowisku judeochrześcijańskim, o silnych tradycjach monoteistycznych, istniała trudność wyobrażenia sobie Jezusa jako Boga i równego Bogu. Stąd rodziły się opinie sprowadzające go do wymiaru jedynie ludzkiego. Miało to miejsce szczególnie wśród tzw. Ebonitów sekty judeochrześcijańskiej, która odznaczała się wiernością prawu mojżeszowemu, uważając jego zachowywanie za konieczne do zbawienia. ogólnie pogląd ten nazywa się adopcjanizmem. po śmierci krzyżowej został wywyższony i ustanowiony Synem Bożym.
Bóg, który jest duchem, nie może się splamić materią i ciałem. Chrystus miał więc ciało tylko pozorne. Pogląd ten nazwano doketyzmem
b) Kanon pism NT
Impulsem do jasnego określenie kanonu ksiąg Nowego Testametu było wystąpienie Marcjona, gnostyka Stawiał on pod znakiem zapytania jedność Starego i Nowego Testamentu. Boga miłości i przebaczenia, objawionego przez Chrystusa w Nowym Przymierzu, przeciwstawiał Bogu gniewu, zemsty i wojny jakiego odnajdywał na kartach Starego Testamentu. Marcjon stworzył własny kanon Pism Nowego Testamentu zawierający wypreparowaną z elementów judaistycznych Ewangelię św. Łukasza i 10 "oczyszczonych" Listów św. Pawła.
Oto kryteria, jakimi kierowana się przy określeniu poszczególnych pism jako kanoniczne. Były to pisma 1) czytane podczas zgromadzeń eucharystycznych, 2) pochodzące od apostołów albo ich uczniów, 3) zawierające naukę zgodną z tradycją urzędowego Kościoła.
c) pierwsze próby systematycznej refleksji
Jak pogodzić wypowiedzi mówiące o bóstwie Jezusa Chrystusa ze ścisłym monoteizmem Starego Testamentu,
. Św. Ireneusz mówi, że Syn i Duch Święty to dwie ręce Ojca.
sabelianizm. wychodząc od starotestamentalnego monoteizmu, usiłowal za wszelką cenę zachować jedność w Bogu. Jedyny Bóg objawił się w historii na różne sposoby (modi - stąd modalizm) najpierw jako Ojciec, potem jako Syn i w końcu jako Duch Święty. Ponieważ według tej nauki Syn Boży był pod każdym względem identyczny z Ojcem, dlatego można powiedzieć, że Ojciec cierpiał na krzyżu (stąd patripasjanizm).
2) Chrystologia Logosu
Chrystologia ta opierała się w znacznej mierze na nauce o Logosie, jaką rozwinął żydowski filozof Filon z Aleksandrii Filon był głównym przedstawicielem synkretycznej filozofii grecko-żydowskiej. Logos jest osobą wysłannikiem i zastępcą Boga, Synem Bożym, a nawet drugim Bogiem. Za pomocą tej doktryny usiłował Orygenes walczyć zarówno z sabelianizmem, który nie odróżniał Ojca od Syna, jak i adopcjanizmem, który nie chciał przyznać bóstwa Synowi.
W Kościele zachodnim chrystologię Logosu rozwijał Tertullian. Logos i Duch Święty mają taką samą substancję co Ojciec, są Mu jednak podporządkowani. Tertullian mówi jako pierwszy o jednej substancji i trzech Osobach w Bogu oraz o jednej Osobie i dwóch substancjach w Chrystusie.
3) Prawdziwe bóstwo Chrystusa
a) kryzys ariański
Z wolnej woli Ojca został Logos powołany do istnienia jako najwyższe i najdoskonalsze stworzenie. Jedynie Ojciec jest nie stworzony, transcendentny i niepojęty, nawet dla samego Syna. (Prz 8,22-25 - "Pan mnie stworzył, swe arcydzieło, przed swymi czynami, od dawna...").
b) Sobór Nicejski (325)
Zadaniem soboru, , było przywrócenie jedności wiary w Kościele. Sobór zajął się przede wszystkim sprawą Ariusza i sformułował wyznanie wiary precyzujące wiarę Kościoła w pochodzenie Syna Bożego. Najważniejsze określenia: "zrodzony" w przeciwieństwie do stworzenia. homoousios - współistotny Ojcu. Określenie to kładzie kres teologii subordynacjonistycznej, stanie się jednak wkrótce przedmiotem zaciekłych sporów.
Wynikiem długotrwałych sporów będzie przyjęcie hypostasis na określenie osoby (odrębność w Bogu), a ousia na określenie istoty (jedność w Bogu). Tymczasem kanon soborowy używa tych pojęć zamiennie.
Sobór Nicejskie jest aktem dehellenizacji polegającym na uwolnieniu chrześcijańskiego obrazu Boga od hellenistycznego zacieśnienia i rozdwojenia.
c) walka o zwycięstwo wiary nicejskiej.
Większość przeciwników soboru nie była arianami w pełnym tego słowa znaczeniu. Byli to zwolennicy przedsoborowego subordynacjonizmu, który wzorem Orygenesa wyznawał bóstwo Syna Bożego - Logosu, podporządkowywał Go jednak Ojcu. Z kolei wielu biskupów uważało włączenie terminu filozoficznego homoousios w sam środek wyznania wiary za niedopuszczalne nowinkarstwo. Inni obawiali się, że nauka soboru ma tendencje sabelianistyczne, a więc zbytnio akcentuje jedność w Bogu przy zamazaniu różnorodności.
Wielkim obrońcą soboru stał się Atanazy Wielki, patriarcha Aleksandrii. Według nauki Atanazego, Syn Boży jest w swojej istocie Bogiem, przyjął jednak dla naszego zbawienia ludzkie ciało. Wszystkie wypowiedzi biblijne o Chrystusie należy przyporządkować tym dwom aspektom tajemnicy Chrystusa. Te miejsca, które mówią o człowieczeństwie Chrystusa, podkreślają prawdę, że "Słowo stało się ciałem", wypowiedzi zaś, które akcentują bóstwo Chrystusa, świadczą o tym, że "Bogiem było Słowo". Atanazy odrzucił pojęcie Logosu jako istoty pośredniej i zależnej. Bóg stał się człowiekiem, aby człowiek mógł się wznieść ku Bogu. Przyjęcie przez Logos jednego ludzkiego ciała ratuje od potępienia całą ludzkość.
Grzegorz z Nyssy: Logos przyjął przez Wcielenie nie tylko jedną, konkretną naturę ludzką, ale całą ludzkość i w ten sposób wszystkich ludzi zbawił i przebóstwił.
. Za pomocą medioplatońskiego pojęcia Logosu dokonała się podstawowa inkulturacja chrześcijańskiego przepowiadania w świecie myśli hellenistycznej.
4 prawdziwe człowieczeństwo Chrystusa
a) problem ludzkiej duszy Chrystusa
Orygenes był zdania, że Jezus Chrystus miał ludzką duszę. A Słowo stało się ciałem (en ho logos sarx egeneto). W języku biblijnym słowo sarx oznacza całego człowieka, zwłaszcza poddanego słabości. Natomiast w środowisku hellenistycznym to samo słowo oznacza ludzkie ciało w odróżnieniu od duszy. Można więc było zrozumieć J 1,14 w ten sposób, że Logos przyjął jedynie ludzkie ciało.
b) Apolinarym i jego odrzucenie
Punktem wyjścia dla jego rozważań była trójstopniowa antropologia, według której człowiek składa się z ciała (sarx, soma), z duszy zmysłowej (psyche) i duszy umysłowej (nous). Ta ostatnia jest fundamentem osobowości człowieka. Według Apolinarego w tajemnicy Wcielenia Logos zajął miejsce duszy rozumnej i razem z duszą ożywiona i ciałem tworzy w Chrystusie jedną naturę W takim ujęciu Jezus Chrystus jest syntezą Logosu i ciała, "człowiekiem niebiańskim"; czyli nie jest prawdziwym człowiekiem, lecz "zmieszaniem Boga i człowieka", Papież Damazy - to, co nie zostało przyjęte, nie mogło być zbawione. Syn Boży, aby zbawić całego człowieka, musiał przyjąć pełną naturę ludzką.
5 Jeden Chrystus – prawdziwy Bóg i Prawdziwy człowiek
a) spór i Theotokos i nestorianizm
Anastazy - mnich w Konstantynopolu zaczął głosić, że Maryję należy określać tylko jako anthropotókos Spór ten był w istocie sporem chrystologicznym. Chodziło w nim o Osobę Jezusa Chrystusa
Nestoriusz, zaproponował tytuł pośredni: Christotókos.
Przeciwko Nestoriuszowi wystąpił Cyryl, patriarcha Aleksandrii, Ponieważ tylko Bóg jest w stanie odkupić słabego i grzesznego człowieka, dlatego zbawcze czyny Chrystusa mogą być dla nas tylko wtedy skuteczne, jeżeli są czynami Boga - a więc w Chrystusie musi być jedna zasada działania. Ten, który narodził się z Maryi, był Bogiem, a więc Maryja może być nazwana Bożą Rodzicielką.
b) Sobór w Efezie (431)
Po dwóch tygodniach czekania Cyryl otworzył obrady, w czasie których potępiono Nestoriusza i ogłoszono uroczyście tytuł Theotókos dla Maryi. Dyskusje chrystologiczne, jakie legły u podstawy sporu, nie zostały jednak bynajmniej zakończone. Po dwóch latach pertraktacji, w roku 433, doszło jednak do zgody pomiędzy Cyrylem, patriarchą Aleksandrii i przedstawicielami teologii antiocheńskiej. Atiocheńczycy zgodzili się na odrzucenie nestorianizmu i przyjęli tytuł Bogarodzicy. Osiągnięto porozumienie odnośnie pojęć używanych na określenie tajemnicy Jezusa Chrystusa, prawdziwego Boga i prawdziwego człowieka:
1 prosopon - hypostasis - osoba,
2 physis - natury.
Została więc wypracowana - również dla chrystologii - różnica pomiędzy pojęciami physis/ousia a hypostasis/prosopon.
c)Eutyches i sobór Chalcedoński (451)
Mnich z Konstantynopola, Eutyches, jeden z radykalnych zwolenników Cyryla, pragnął pogodzić dwa sposoby mówienia o naturach w Chrystusie w sposób następujący: przed zjednoczeniem istniały dwie natury, boska i ludzka, po zjednoczeniu zaś pozostała tylko jedna. Natura ludzka rozpłynęła się w boskiej jak kropla oliwy w morzu. zwolenników Eutychesa, których nazwano monofizytami. Poglądy Eutychesa, który na dodatek głosił dawno odrzucony pogląd o pozornym ciele Chrystusa, zostały potępione przez patriarchę Konstantynopola, Flawiana, w roku 448. W rok później jednak zwolennicy Eutychesa zorganizowali Synod w Efezie, który pod przewodem patriarchy aleksandryjskiego Dioskura (następcy Cyryla od 444) rehabilitował Eutychesa i złożył z urzędu Flawiana. Cesarz potwierdził uchwały i zesłał Flawiana na wygnanie. Zgromadzenie to przeszło do historii jako "synod zbójecki".
, papież Leon Wielki. Po otrzymaniu pełnych informacji na temat sporu napisał słynny List do Flawiana (Tomus Leonis ad Flavianum), w którym zawierają się istotne elementy chrystologii Kościoła zachodniego: w Chrystusie jest jedna Osoba (persona) i dwie natury (naturae) oraz podwójne narodziny - wieczne z Ojca i czasowe z Maryi.
Każda bowiem z natur działa to, co dla niej właściwe, w łączności z drugą Z tych rozważań teologicznych wynika zasada określona jako communicatio idiomatum, tzn. współuczestnictwo, czy współorzekanie przymiotów. Syn Boży posiada przymioty Chrystusa jako Człowieka, a Chrystus-Człowiek posiada przymioty Syna Bożego
Największy sobór starożytności chrześcijańskiej, dokonał syntezy dotychczasowych wysiłków Kościoła mających na celu właściwe opisanie tajemnicy Jezusa Chrystusa. Przeciwko zwolennikom nestorianizmu podkreśla sobór jedność w Chrystusie i jedną osobę uwypukla naukę o dwóch naturach a tym samym prawdziwe Bóstwo i prawdziwe człowieczeństwo Chrystusa
Dokument zbiera i podsumowuje wyniki dotychczasowej historii dogmatu chrystologicznego, uwzględniając poprzednie sformułowania W ten sposób tekst uchwalony na Soborze w Chalcedonie stał się centralnym dogmatem chrystologicznym Kościoła Wschodniego i Zachodniego, wyznaczył sposób rozumienia tajemnicy Jezusa Chrystusa na długie wielki rozwoju teologii i zachowuje swoje znaczenie aż po dziś dzień Poprzez uchwały Soboru Chalcedońskiego zostało ostatecznie przełamane kosmologiczne myślenie Greków i zastąpione myśleniem personalistycznym (persona), którego rozwój i pogłębienie będzie jednakże zadaniem następnych epok rozwoju myśli chrześcijańskiej.
d) Sobór w Konstantynopolu (553)
Przyczyną oporu ze strony monofizytów było podejrzenie, że uchwały chalcedońskie stanowią zwycięstwo nestorianizmu. Nie do przyjęcia wydawało się niektórym teologom wyobrażenie o dwóch naturach i dwóch sposobach działania w Chrystusie Sobór potwierdził potępienie "Trzech dzieł". Wprowadzono też dodatkowe uściślenia dogmatu chrystologicznego. Nauka o jednej hipostazie Jezusa Chrystusa została ujęta w ten sposób, że jedna Osoba w Jezusie Chrystusie jest identyczna z drugą Osobą w Bogu. Mimo tego wyjścia naprzeciw monofizytom, nie udało się ich pozyskać dla jedności Kościoła
e) monoteletyzm i III sobór w Konstantynopolu.
Sergiusz podejmuje następną próbę pozyskania monofizytów a tym samym próbę ratowania jedności zagrożonego cesarstwa. Na odbytym w Aleksandrii synodzie zaproponowana została następująca formuła: w Chrystusie istnieje jedno bosko-ludzkie działanie, jedna energia (mia energia) - stąd nazwa monoenergetyzm. Formuła ta została przyjęta z zadowoleniem przez monofizytów. Przeciw uchwałom synodu w Aleksandrii zaprotestował patriarcha Jerozolimy. Cesarz Herakliusz ogłosił naukę o jednej woli w Chrystusie - tzw. monoteletyzm - jako oficjalną doktrynę wiary. Nauka o jednej woli w Chrystusie oznaczała w praktyce powrót do monofizytyzmu. Działanie i wola są właściwościami nie Osoby, lecz natury.
Maximus Confessor W Chrystusie istnieją dwa naturalne działania i dwie naturalne wole bez wzajemnej sprzeczności, ponieważ wola ludzka podporządkowana jest boskiej.
Między Rzymem a uległym cesarzowi Konstantynopolem nastąpiła schizma. Zakończył ją III Sobór w Konstantynopolu w roku 680/81, na którym przyjęto list papieża Agatona i potępiono monoteletyzm. Sobór powtarza najważniejsze ustalenia dotychczasowych soborów odnośnie dogmatu chrystologicznego i precyzuje naukę o dwóch wolach w Chrystusie
6. Podsumowanie.
Sformułowania dogmatyczne soborów chrystologicznych były rezultatem integracji wielu kierunków teologicznych i dlatego mogły stać się podstawą jedności w wierze całego Kościoła na obszarze ówczesnego cesarstwa rzymskiego.
Ostatnia faza sporów chrystologicznych ukazuje rolę argumentów biblijnych w sporach dogmatycznych.
W trakcie dyskusji chrystologicznych nie zostało postawione wyraźnie pytanie o ludzką wiedzę Jezusa
Za pomocą greckiego pojęcia Logosu jak również pojęć hypostasis, ousia, physis został rozwiązany problem, jak pogodzić chrześcijańską wiarę w Ojca, Syna i Ducha Świętego ze starotestamentalnym monoteizmem oraz jak zrozumieć biblijne wypowiedzi o Chrystusie.
Walka o zwycięstwo prawdy rozbudzała niejednokrotnie ludzkie namiętności i prowadziła do niesprawiedliwych osądów. W spory teologiczne mieszały się niejednokrotnie czysto ziemskie interesy i dwuznaczne osobiste ambicje.